Гандбол

Гульня з мячом, аддалена нагадвае гандбол, упершыню апісана Гамерам у яго гістарычнай «Адысеі». У летапісах пачатку другога стагоддзя нашай эры згадваецца выкарыстанне гульні з мячом рукамі для развіцця спрыту воінаў Рымскай імперыі.

Датай нараджэння спартыўнай гульні з мячом, зарэгістраванай у міжнароднай спартыўнай класіфікацыі пад назвай “гандбол”, прынята лічыць 1898 год, калі Дацкі выкладчык Хольгер Нільсэн увёў у ўрокі фізкультуры рэальнага вучылішча гульню з мячом на адкрытым паветры, на пляцоўцы, прыкладна роўнай сучаснаму футбольнаму полі. Кожная каманда складалася з 11 гульцоў. Гульні праводзіліся з футбольнымі варотамі і доўжыліся 90 хвілін.

Першы афіцыйны Міжнародны турнір па гандболе быў праведзены ў Цэнтральнай Еўропе ў 1924 годзе.

Першае з’яўленне гандбола (версіі 11х11) на Алімпійскіх гульнях адбылося ў 1936 годзе ў Берліне. Германія, як краіна-арганізатар Алімпіяды, выкарыстоўваючы свае правы, увяла гандбол у выставачную праграму Гульняў.

Аднак гандбол 11х11 быў гульнёй маладынамічнай, павольнай, бязладнай. Таму ў 50 – я гады нашага стагоддзя ён паступова пачаў схадзіць з арэны, саступаючы сваё месца хуткаснай і дынамічнай гульні-версіі гандбола 7х7, якая ктому ж схавалася ва ўтульныя і камфортныя спартыўныя гульнявыя залы. У выніку зменшыліся гульнявая пляцоўка (да памераў 40мх20м), вароты (да памераў 3мх2м) і склады гуляючых каманд (да 7 гульцоў).

Міжнародная федэрацыя гандбола-ІАГФ-была заснавана ў 1946 годзе ў Капенгагене васьмю краінамі-заснавальнікамі: Даніяй, Нідэрландамі, Нарвегіяй, Швецыяй, Фінляндыяй, Польшчай, Францыяй і Швейцарыяй.

Версія гандбола 7х7 упершыню атрымала алімпійскую прапіску на гульнях 1972 года ў Мюнхене, дзе быў праведзены турнір мужчынскіх каманд. У 1976 годзе, на Алімпіядзе ў Манрэалі, дэбют адбыўся і ў жаночага гандбола.

На тэрыторыі былога СССР гандбол зарадзіўся ў 20-я гады на Украіне, у г. Харкаве, але ў даваенны час шырокага распаўсюджвання не атрымаў. У пасляваенныя гады, зноў на Украіне, пачалося адраджэнне гандбольнай жыцця. Да сярэдзіны 50-х гадоў гандбол набыў папулярнасць практычна на ўсёй тэрыторыі былога Саюза.

Першая ў Беларусі мужчынская каманда па гандболе была створана ў Мінску ў лютым 1956 года ў Беларускім інстытуце фізічнай культуры. Праявілі цікавасць да гандбола таксама ў спартыўным клубе Беларускай ваеннай акругі, падаўшы стадыён для трэніровак у п.Сцяпянка. Са складу якія займаюцца былі сфармаваныя дзве каманды, якія 9 мая 1956 года правялі паказальную сустрэчу па гандболе 11х11 на мінскім стадыёне «Дынама» з мэтай папулярызацыі гульні. І ўжо ў жніўні 1956 года каманда г. Мінска, якая складаецца з вайскоўцаў і студэнтаў, удзельнічае ў першым першынстве СССР па гандболе 11х11, дзе займае 13-е (перадапошняе) месца. У другім чэмпіянаце СССР 1957 г. выступала каманда, якая складаецца толькі са студэнтаў, і заняла 12-е месца з 15 якія ўдзельнічаюць. У далейшым, удзельнічаючы ў першынствах СССР па вялікім гандболе (11х11), ні Мужчынская, ні Жаночая каманды Мінска на высокія месцы не прэтэндавалі, ды і правядзенне такіх спаборніцтваў з 1961 года спынілася. Вялікі гандбол саступіў дарогу малому (7х7) – больш дынамічнаму, відовішчнаму.

У кастрычніку 1956 года студэнты пяці факультэтаў Беларускага політэхнічнага інстытута стварылі ўласную кіруючую секцыю па гандболе. Былі створаны каманды на факультэтах, пачалася вучэбна-трэніровачная праца пад кіраўніцтвам выкладчыка с.г. Авакумава, які працягваў працаваць і з мужчынскай камандай БДАІФК.

У студзені 1957 года было праведзена першынство БПІ па гандболе 7х7 з удзелам запрошанай каманды інстытута фізкультуры. Увесну гэтага ж года быў праведзены рэспубліканскі семінар фізкультурных работнікаў, дзе былі дадзены рэкамендацыі па правядзенні спаборніцтваў, трэніровак, па правілах судзейства і г. д. Створаная на грамадскіх пачатках гарадская кіруючая секцыя, у якую ўваходзілі студэнты БПІ і ІФК і.Кранц, Н.Бонда, у. Клішэвіч, у. Крывавусаў, у. Вавілаў, г. Федзяеў, і. Мялешка, с. Авакумаў, зрабіла нямала па папулярызацыі любімага віду спорту, стварэнню новых каманд, прыцягненню моладзі да заняткаў гандболам.

Важнай падзеяй у развіцці гандбола ў Рэспубліцы і ў горадзе Мінску было стварэнне ў кастрычніку 1956 года Рэспубліканскай кіруючай секцыі (Федэрацыі) пры Камітэце па фізкультуры і спорце пры СМ БССР. Ствараюцца каманды пры Інстытуце народнай гаспадаркі, Белдзяржуніверсітэце, медыцынскім і педагагічным інстытутах, Інстытуце фізкультуры (жанчыны), у Лесатэхнічным і Інстытуце механізацыі сельскай гаспадаркі, Аўтатэхнічным тэхнікуме, на заводах «Гарызонт», аўтаматычных ліній і «МАЗ». Наспявала неабходнасць правядзення спаборніцтваў. І гэта адбылося. У першынстве г. Мінска 1957 года па гандболе 7х7 удзельнічае 20 мужчынскіх і 7 жаночых каманд. Гульні праводзіліся на глінабітных пляцоўках лесатэхнічнага інстытута (БТІ) і стадыёна ручных гульняў ДСО «Спартак», а таксама на велатрэку ў парку ім. М. Горкага пры вялікай колькасці гледачоў.

Перыяд 1957-1958 гг. характэрны вялікай колькасцю спаборніцтваў. Праводзяцца турніры з выбываннем на прызы адкрыцця і закрыцця сезона, на прыз, прысвечаны Дню Канстытуцыі, летняе і зімовае першынство горада па вялікім гандболе (11х11), а таксама першынство ВНУ. У выніку з’явіліся новыя маладыя гандбалісты, здольныя абараняць гонар Мінска і Беларусі на розных спаборніцтвах рэспубліканскага і ўсесаюзнага маштабаў.

У 1964 годзе Беларуская гандбалістка а.Несцярчук уваходзіць у склад 22 лепшых гандбалістак СССР і ёй упершыню ў Рэспубліцы прысвойваецца званне майстра спорту. Праз чатыры гады, выступаючы на усесаюзных студэнцкіх гульнях у Мінску ў складзе каманды» тэхнолаг ” і заваяваўшы 3-е месца, яшчэ чатыры выхаванкі Скіфа выканалі нарматыў і сталі майстрамі спорту СССР: М.Бычкова, а.Лукашук, я.Сачук, м. Радчыкава. Антаніна Несцярчук (Шаюк). У перыяд з 1957 па 1966 год Жаночая г. Мінска, выступаючы пад сцягам студэнцкага спартыўнага таварыства» Буравеснік”, удзельнічае ва ўсіх спаборніцтвах, якія праводзяцца рэспубліканскім і Усесаюзным саветамі гэтага таварыства: першынство Цэнтральнага савета, спаборніцтвы на прыз зімовых канікул і г.д. удзельнічае ў турніры 8 гарадоў у Харкаве, прысвечаным 50-годдзю гандбола на Украіне, і ў матчы 8 гарадоў СССР у Ленінградзе ў 1960 годзе. Вышэйшым дасягненнем мінскай каманды ў чэмпіянатах СССР было 8-е месца ў 1965 годзе. З 1966 па 1974 год каманда г.Мінска выступае як «тэхнолаг» – трэнер і. я. Цянін.

У чэмпіянатах СССР каманда дамагаецца 4-га месца (1969 і 1973 гг.) і на Спартакіядзе народаў СССР займае ганаровае 5-е месца. У 1972 годзе каманда «тэхнолаг» дэлегуе ў склад зборнай краіны Н.Кулагу, якая на чэмпіянаце свету ў Югаславіі (1973) ганаруецца бронзавага медаля і, першай у БССР, звання майстра спорту міжнароднага класа.

У перыяд з 1974 па 1985 гады каманда носіць назву «эканаміст». У 1985 годзе галоўная каманда Рэспублікі перадаецца Мінаблвыканкаму і выступае за Мінскую вобласць. З 1985 года гонар Мінска на розных першынствах абараняе каманда РСДЮШАР, а з 1995 года «РЦАП-Аркатрон-ПГК»

Як ужо было сказана, мужчынскі гандбол зарадзіўся ў сценах політэхнічнага інстытута і інстытута фізічнай культуры з розніцай прыкладна ў адзін год. У горадзе з’яўляюцца дзве даволі моцныя каманды – «Палітэхнік» і «Спартак».

У 1962 годзе, мінчане, паспяхова прайшоўшы сіта папярэдніх гульняў, удзельнічаюць у фінальных гульнях першага першынства СССР па гандболе 7х7 і займае 7-е месца ў турнірнай табліцы. Добры падарунак аматарам гандбола паднесла другая каманда г. Мінска – «Спартак». Івана-Франкоўску на першым першынстве СССР сярод наймацнейшых каманд, каманда ДСО «Спартак» стала чэмпіёнам.

У 1964 годзе «Палітэхнік» выбывае з чэмпіянату СССР у 1 групе класа «А», У 1966 годзе – вяртаецца. У 1966 годзе «Палітэхнік» выйграе прэстыжныя Усесаюзныя спаборніцтвы на прыз зімовых канікул і заваёўвае сярэбраныя медалі усесаюзных студэнцкіх гульняў, а таксама займае 6-ю прыступку ў чэмпіянаце СССР (1967).

У 1967 годзе каманда “Палітэхнік” праводзіць першую ў гісторыі гандбола міжнародную сустрэчу з камандай ДАІ з Даніі, а годам пазней выйграе адкрытае студэнцкае першынство Польшчы.

У 1969 годзе каманда выбывае з першай групы класа «А», але ў 1974 годзе вяртаецца ўжо ў вышэйшую лігу айчыннага гандбола, і адразу ж мяняе сваю назву. З 1975 года гэта каманда СКА СПА, старшым трэнерам стаў Спартак Мірановіч.

Найбольшага поспеху каманда СКА (Мінск) дамаглася ў перыяд з 1980 па 1992 год: тройчы станавілася ўладальнікам Кубка СССР (1980-82 г.г.), шэсць разоў выйгравала званне чэмпіёна СССР (1981, 1984-86, 1988-89), чатыры разы ўзнагароджвалася срэбнымі медалямі чэмпіянату СССР (1982-1983, 1987-1990), адзін раз была сярэбраным прызёрам чэмпіянату СНД (1992), адзін раз заваявала бронзавыя медалі (1991).У 2013 годзе ска выйграла Еўрапейскі Кубак Выкліку.

“Кузняй кадраў” для маладых гандбалістаў для галоўных каманд Рэспублікі былі Спартыўныя школы Міністэрства адукацыі. Спачатку гэта была РШВСМ, затым – РСДЮШАР і ў цяперашні час – РЦАП – «Аркатрон» – ПГК, Мінск. Дваццаць восем гульцоў каманды СКА станавіліся чэмпіёнамі СССР. Чацвёра з іх – а.Галуза, а. Каршакевіч, а. Масейкін і Ю. Шаўцоў-гэтай узнагароды ўдастоены 6 разоў. Пяціразовымі чэмпіёнамі СССР з’яўляюцца к.шаравараў і г. Свірыдзенка.

Званне чэмпіёнаў свету 1982 года носяць а.Каршакевіч і Ю. Шаўцоў, сярэбраныя медалі чэмпіянату свету 1990 года выйгралі а. Тучкін, м. Якімовіч, а. Каршакевіч, к. шаравараў. Уладальнікі кубка свету-ю.шаўцоў і А. Каршакевіч. Тройчы заваяваны Кубак еўрапейскіх чэмпіёнаў (1987, 1989-90), двойчы Кубак уладальнікаў кубкаў еўрапейскіх краін (1983, 1988) і адзін раз Суперкубак Еўропы (1989). У 1992 годзе каманда была фіналістам Кубка ЕГФ.

Восем беларускіх гульцоў сталі чэмпіёнамі Алімпійскіх гульняў: а.Каршакевіч, ю. Шаўцоў, г. Свірыдзенка, а. Тучкін, к. шаравараў (Сеул, 1988), м. Якімовіч, а. Барбашынскі і А. Мінеўскі (Барселона, 1992).

ГА «Мінская гарадская федэрацыя гандбола» пачала сваю паўнавартасную працу з лістапада 2009г пасля правядзення справаздачна-выбарнай канферэнцыі, дзе старшынёй быў абраны намеснік старшыні Мінгарвыканкама Табанюхаў Алег Міхайлавіч. За гэты кароткі час Федэрацыя адкрыла свой рахунак у банку, набыла свой невялікі офіс і пачалася праца з навучэнскай моладдзю г.Мінска. У сувязі з пераводам Алега Міхайлавіча ў Расію са студзеня 2011 года гарадскую Федэрацыю гандбола ўзначаліў намеснік старшыні Мінгарвыканкама – Калтовіч Уладзімір Васільевіч. Праца Мінскай гарадской федэрацыі гандбола праходзіць у цесным кантакце з Беларускай федэрацыяй гандбола ,але задачы ў гэтых федэрацый трохі розныя.

Праца Мінскай гарадской федэрацыі накіравана на развіццё дзіцяча-юнацкага гандбола ў г.Мінску, уцягванне заняткамі гандболам найбольшай колькасці навучэнцаў , пошуку і выяўлення адораных гандбалістаў для камплектавання зборных каманд г. Мінска, якія паспяхова выступаюць на рэспубліканскіх спартакіядах вучнёўскай моладзі, Алімпійскіх днях моладзі Рэспублікі Беларусь, імклівага мяча Рэспублікі Беларусь, а таксама спартсмены зборных каманд г. Мінска ўваходзяць у зборныя каманды РБ. З гэтай мэтай мы праводзім не толькі спаборніцтвы гарадскога маштабу, але і выступаем партнёрамі РЦАР па гандболе ў правядзенні міжнародных спаборніцтваў. За гэты час было праведзена – 5 міжнародных спаборніцтваў, 12спаборніцтваў першынства г. Мінска па гандболе,2 спаборніцтвы дзіцячай гандбольнай Лігі (2011г. і 2012г.) з прыцягненнем 35каманд удзельніц. Зборная каманда г.Мінска (1997г. н.) прымала ўдзел у 2-х міжнародных турнірах у г. Магілёве, а дзяўчаты прымалі ўдзел у міжнародным турніры ў Санкт-Пецярбургу.Для зборных каманд г. Мінска была набыта спартыўная гульнявая форма для ўдзелу ў рэспубліканскіх спаборніцтвах.

Наступным напрамкам у рабоце гарадской федэрацыі з’яўляецца папулярызацыя гандбола сярод студэнцкай моладзі і аматарскіх каманд . З гэтай мэтай было праведзена: 3 Кубка г. Мінска (2010г., 2011г..2012г.) і праведзена : 3 чэмпіянату г. Мінска (2009г., 2010г., 2011г.).У гэтых спаборніцтвах прымала ўдзел па 12 каманд з іх 8 каманд прадстаўлялі вышэйшыя навучальныя ўстановы, навучэнцы МСВУ, навучэнцы РГУОР – што з’яўляецца добрай падрыхтоўкай каманд да студэнцкіх і рэспубліканскіх спаборніцтваў.

Спецыялізаваныя вучэбна-спартыўныя ўстановы развіваючыя гандбол у Мінску: